کودتای نافرجام شب جمعه در ترکیه موضوع مورد بحث و جدل بسیاری از فعالین سیاسی و روزنامه نگاران بین المللی گردیده است.

این کودتای شوم که خوشبختانه به سرانجام نرسید درسهای فراوانی به همراه داشته و جای تحلیل و بررسی بسیار دارد.

در این میان مواضع فعالان ملی آذربایجان نیز اگرچه عموما در مذمت این کودتا و عوامل آن بوده اما در خصوص چرایی این اتفاق و نحوه ی مواجهه با آن دیدگاههای مختلفی مطرح گردیده و نظرات گاها متفاوتی بیان شده است.

آن چه که در ادامه می خوانید بخشهایی از نوشته های تعدادی از فعالان ملی آذربایجان در شبکه های اجتماعی است که مسائل را به خوبی و درستی مورد دقت قرار داده اند.

یکی از این فعالین، فرزاد صمدلی می نویسد: "متعجبانه و متاسفانه شاهد تحلیلهای بسیار عجیبی در رابطه با کودتای روز ۱۵ جولای در ترکیه هستیم. شاید اگر برخی از این افراد که اقدام به ارایه چنین تحلیهایی می کنند آن شب هولناک را از نزدیک حس می کردند چنین نمی گفتند. از ساعت ۱۰ شب در آنکارا پرواز ۳ جت جنگی و چند هلی کوپتر در ارتفاع بسیار پایین شروع شد و به دنبال آن شاهد بمباران مراکز نظامی٬ کاخ ریاست جمهوری و حتی مجلس کبیر ملی ترکیه و استقرار تانکها در خیابانهای اصلی و تصرف تی آر تی شدیم. انفجارها یکی بعد از دیگر رخ می داد و ساختمانها از شدت آن می لرزیدند. اتفاقات بصورتی بسیار سریع در شرف وقوع بود.  شلیلک مسلسل و نیز فریادهای خشمگین مردم همه جا را گرفته بود. این فقط اوضاع آنکارا بود. در آنکارا و دیگر شهرهای ترکیه بخصوص استانبول نزدیک ۳۰۰ نفر کشته شدند. صدها نفر دیگر مجروح هستند."

او ادامه می دهد: "۶۰ دقیقه قبل از اینکه هتل محل اقامت اردوغان هدف حمله کودتاچیان قرار گیرد ایشان از طریق تلفن یکی از فرماندهان از اوضاع آگاه شده و محل را ترک می کنند. اگر این اقدام صورت نمی گرفت شاید امنیت جانی رییس جمهور دچار مخاطرات جدی می شد. حتی به هنگام بازگشت رییس جمهور از مارماریس به استانبول هواپیمای وی مورد حمله جتهای کودتاچیان قرار گرفته که با ورود هواپیماهای دولتی مجبور به رفتن از محل می شوند. کودتاچیان هم چنین کاروان اتوموبیل نخست وزیر هم که به دلایل امنیتی مجبور به آمدن از طریق جاده استانبول به آنکارا شده بود را مورد حمله ایذایی قرار داده اند."

این فعال آذربایجانی در خاتمه تاکید می نماید: "اما انچه که این کودتا را در خلال چند ساعت در هم شکست اقدام رسانه های مستقل در مخالفت با کودتا٬ سخنرانی به موقع اردوغان از اسکایپ٬ حضور بسیار وسیع و البته حقیقتا شجاعانه مردم در خیابان و مقاومت در برابر کودتاچیان و اغتشاش حاکم در درون خود کودتاچیان بود. ملت ترکیه به سطحی از آگاهی و شجاعت رسیده است که دیگر هیچ کودتایی نمی تواند روند دمکراتیک این کشور را دچار خلل کند. شما می توانید با شخص اردوغان مخالف باشید اما اگر قدرت دارید مردم را همراه خود کنید و در صندوقهای رای سرنوشت ملت و کشور را رقم زنید."

شب جمعه و همراه با سیر اتفاقات در ترکیه، جمع کثیری از اشخاص و سیاسیون ایرانی دشمنی دیرین خود با ترکیه را آشکار کرده و علنا از کودتا در ترکیه حمایت نمودند.

اکبر پاشایی از فعالان ملی آذربایجان نسبت به این موضوع واکنش نشان می دهد: " شنیده‌اید آزادی بیان خوب است و بشر حقوقی دارد که باید از آن پاسداری شود ولی تا به امروز نه آزادی را لمس کرده‌اید و نه در مقام بشر حقوقی داشته‌اید. تصور شما از مقامات ارشد مملکتی چیز دیگری است و خصوصیات حاکمانی راکه روزانه لمس می‌کنید فرسنگها با شخصی مثل اردوغان فاصله دارد. مفهوم آزادی رسانه و مطبوعات مستقل در جامعه‌ی ترکیه و کارکردهای آن با مشابه ایرانی‌اش را تنها می‌توان با ذهنیاتتان از پاداشهای وعده داده شده در متون دینی برای بهشتیان مقایسه کرد. فعلا و تا اطلاع ثانوی رفع فیلتر از شبکه‌های اجتماعی برای یک ایرانی آپشنی از آزادی‌ست."

وی در ادامه می نویسد: "برای جماعتی که مبارزه برای آزادی و تمرین دمکراسی‌شان در رای دادن به لیستی از قاتلان سریالی و آدمکشان حرفه‌ای خلاصه می‌شود، جامعه‌ی مدنی‌اش هنوز در آرزوی فرستادن زنان به ورزشگاهها دست و پا می‌زند، مشاهده‌ی تصویر آلات موسیقی را در رسانه‌ها آرزو می‌کند، برگزاری کنسرت موسیقی برایش موفقیت محسوب می‌شود، خواستار لغو مجازات اعدام است و صدها مسئله‌ی پیش افتاده برایش تا اطلاع ثانوی دست نیافتنی می‌نماید طبیعی است که درک خصوصیات رهبری در اشل اردوغان، فهم جامعه‌ی مدنی زنده و پویای ترکیه و داشتن احزاب مخالف قدرت با در اختیار داشتن دهها ابزار تبلیغی و رسانه‌ای برایش غیر ممکن باشد. این استیصال و ناچاری را نمی توان با فحش دادن و نفرین و عقده گشایی همراه با هزار عمل دور از ادب و تربیت و نزاکت جبران کرد. معادلات و تحولات کشورهای همسایه و جهان با استاتوسها و کامنتهای مفلوک‌هایی همانند اینهایی که در شبکه‌های مجازی در ایران مشاهده می‌کنیم تعیین نمی‌شود. اما این شانس برای همه مهیاست که از نحوه‌ عمل و مواجهه ملت ترکیه و دفاع آنان از آزادی و دمکراسی موجود در این کشور الگوبرداری کنیم و یاد بگیریم. باشد که جبران بدبختی‌های خودمان را با آرزوی نابودی موجودیت و دست‌آوردهای ملت‌ همسایه معادل قرار ندهیم."

روزبه سعادتی، یکی دیگر از فعالین ملی آذربایجان نیز در اعتراض به برخی تحلیلهای مغرضانه در خصوص عوامل پشت پرده ی این کودتا می نویسد: "در نظر سینه‌چاکان ترور، آریایی پرستان مخالف آ.ک.پ و ترک ستیزان، کودتا زمانی می‌تواند نام کودتا به خود بگیرد که دولت را ساقط کند و الا کودتا نیست بلکه نمایشی‌ ساختگی‌ست از سوی دولت حاکم. گویا نمی‌توانند ابعاد مقاومت مردم ترکیه، درایت حزب حاکم و مصلحت اندیشی و همبستگی توامان احزاب مخالف را درک کنند. ایشان حتی از درک مفهوم "مشروعیت" و اینکه "دولت ترکیه، دولتی مشروع است" عاجزند؛ چنانکه گاها مشروعیت را با حقانیت و مقبولیت اشتباه می‌گیرند. گویا بایست مدام این نکته را به ایشان یادآوری کرد که کودتای اخیر بر علیه دولت مشروع، کودتایی نامشروع است حتی اگر گهگاه کودتاها نیز توجیح داشته باشند. دولت ترکیه مشروعترین دولت منطقه است. دولتی که مشروعیتش نه از آسمان تنفیذ شده است، نه از اجداد سلطانی‌اش به ارث رسیده است و نه اسلحه ضامن آن است؛ دولت ترکیه مشروعیت خود را از مردمش گرفته است؛ آن هم مرهون دموکراسی پویای آنجاست. کودتای نظامی و نظامی‌گری علیه چنین دولتی روند دموکراتیزاسیون در منطقه را فلج خواهد کرد. همه‌ی کسانی که به این کودتا دلخوشند، تنها به ارزشهای حاکم بر دموکراسیها دهان‌کجی می‌کنند و نه چیز دیگر."

وی در ادامه متذکر می شود: "متوهمان وارد عرصه شدند؛ می‌گویند اردوغان عامل اصلی کودتای ساختگی‌ست. به نظر می‌رسد هنوز راه زیادی در پیش است تا ابعاد توهم ذهن انسانی مشخص شود. در فضای مجازی مرگ کودتاچیانی که در درگیری‌ها کشته شده‌اند به اعدام تعبیر می‌شود. حال آنکه مرگ غیرنظامیان لاپوشانی می‌شود. متوهمان و نفرت‌پراکنان رذیلانه سعی دارند دولت مشروع و قانونی ترکیه را بدنام کنند. این طیف -وقتی شاهد درهم شکستن کودتا و حمایت مردمی از دولت شد- لجن‌پراکنی را در پیش گرفت و چاره‌ای جز این نیافت تا اردوغان و آ.ک.پ را مقصر جلوه دهد. تا همین چند ساعت قبل که امید به فرجام رسیدن کودتا داشتند، کودتاچیان را نمایندگان سکولاریسم و دموکراسی جلوه می‌دادند و وقتی آن را نافرجام یافتند، کودتا را دسیسه‌ی دولت دانستند؛ گویا آنگاه که ایده‌آل‌هایشان کم‌رنگ می‌شود پدیده‌ها را به دلخواه تفسیر می‌کنند و واقعیت‌ها را جعل."

"اینان خود نیک می‌دانند مردمی که نیمه شب برای پاسداشت دموکراسی‌ به میدان می‌‌آیند در فردای ترکیه به هیچکس اجازه‌ی تمامیت‌خواهی را نخواهند داد."

کودتای شوم در ترکیه هر چه که بود به پایان رسید اما مسلما ترکیه به مرحله ی جدیدی پای گذاشته است. 19 سال پس از آخرین کودتا در این کشور، حزب عدالت و توسعه نیز طعم کودتا را چشید و بدون شک شاهد تغییراتی در روند اداره ی حکومت خواهیم بود.

اما این تغییرات هر چه که باشد، حوادث شب جمعه بار دیگر ثابت کرد هیچ چیز نمی تواند در مقابل اراده ی یک ملت مقاومت نماید.

یادداشت آذوح